1.- pentsiodunen mobilizazio garrantzitsua atzo Hego Euskal Herrian
Atzo, azaroak 13, Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduak deitutako manifestazioak arrakastatsuak izan ziren hegoaldeko lau hiriburuetan eta Eibarren zein Tafallan. Bilbon 7.000-7.500 artean bildu ginen; Donostian 1.200; Eibarren 750; Gasteizen 1.200; Iruñean 1.800 eta Tafallan 100. Guztira 12.000 pertsona baino gehiago.
Euskal Herriko Eskubide Sozialen Gutuneko sindikatu eta gizarte taldeen babesa izan zuten (ELA, LAB, esk, Steilas, Etxalde, bilgune Feminista eta Ernai, besteak beste), eta CNT, CGT eta hainbat gizarte kolektibok ere bat egin zuten, adibidez, Babestuk, gazte, emakume, ikasle, arrazakeriaren aurkakoek…
Manifestazio koloretsu eta aktiboak izan ziren, pentsioei eta beste aldarrikapen batzuei buruzko hainbat pankartarekin.
Manifestazioen amaieran irakurritako manifestuan honako hau adierazi zen: Gobernuak pentsioei buruz aurkeztutako lege-proiektuaren helburua 2011ko eta 2013ko pentsio-erreformen murrizketei eustea baino ez da; lege-proiektuko pentsioen errebalorizazio-indizeak ez du pentsioen boterea bermatzen, batez ere 2021ean, % 3ko murrizketa ekarriko baitu; jasangarritasun-faktorea ordezkatu egingo da “belaunaldien arteko ekitatearen faktorea”, eduki batekin
Horren aurrean, duela ia lau urtetik gure mobilizazioekin eskatzen ditugun premiazko aldarrikapenak jasotzen ez dituen erreformarik ez dugula onartuko nabarmendu zuten.
Pentsioak murriztu eta enplegua prekarizatzen duten pentsio- eta lan-erreformak indargabetzea; 1.080 euroko gutxieneko pentsioa eta 1.200 euroko LGSa; pentsioen urteko errebalorizazioa, gutxienez, bizi-kostuaren igoeraren arabera; 40 urteko kotizazioarekin zigortu gabeko erretiro aurreratua; %100eko alarguntza-pentsioa eta soldatetan eta pentsioetan dagoen genero-arrakalarekin amaitzea.
Gainera, “MPEHk Estatuko Gobernuari, Kongresuko talde politikoei eta EAEko eta Nafarroako erakundeei eskatzen die beharrezkoak diren neurriak har ditzatela gure aldarrikapenak aintzat har ditzaten eta izapidetzen ari den lege-proiektua bertan behera gera dadin”.
“Mobilizazio orokor honek jarraipena izango du datozen hilabeteetan, gure helburuak lortu arte. Bide horretan, abenduaren 1ean, gaur gurekin dauden erakunde sindikalek eta sozialek deitutako mobilizazioa babestu genuen, eta gure herrietako kaleak hartuko ditugu berriro “.
Estatuko gainerako herrietan ere mobilizazioak garrantzitsuak izan ziren.
Asteartean, hilak 9, prentsaurreko telematiko bateratua egin zuen Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak, Estatuko gainerako herrialdeetako eta autonomia-erkidegoetako pentsiodunen mugimendu eta plataformekin, Pedro Sanchezen Kongresuaren eta Gobernuaren aurrean antzeko eskaerak jasotzen dituen manifestu batekin. Era berean, azpimarratzekoa da azaroaren 13ko mobilizazioaren garrantzia eta mobilizazioekin jarraitzea pentsiodunen beharrak ase arte.
2.- “Escrivá-ren tokomotxoa”, pentsioen erreformari buruzko lege-proiektuan sartuta
Pentsioen erreformaren lehen zatiari buruzko gobernuaren lege-proiektua datozen asteetan eztabaidatu eta ebatziko da. Kontu handiz irakurri ondoren, Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduak ikusi du “Escrivá-ren tokomotxoa” deiturikoa sartu dela bertan. Pentsioak eguneratzeko kontzeptu berri bat ezarri nahi da, eta horren aplikazioak, onartzen bada, ondorio larriak izango ditu pentsioetan, bai atzeraeraginezko ordainsaritxoari dagokionez, bai pentsioak aurtengo abenduaren 31ra arte eguneratzeari dagokionez.
Escrivá-k kontzeptu berri bat asmatu du, ohiko urte arteko Kontsumoko Prezioen Indizearen (KPI) ezberdina dena, non errebalorizazio-indizetzat ez da urte arteko KPI hartuko, baizik eta hilabetez hilabeteko urte arteko KPIaren batez bestekoa, hau da, aurreko urtean zehar hilabetez hilabeteko urte arteko KPIak batu eta gero zati 12 egingo da. Indize berri horren arabera, aurtengorako kalkuluak eginda, % 2,5 baino ez digute aplikatu nahi, betiko KPIaren ordez, zeina, urrian emandako informazioaren arabera, aurten, % 5 edo 5,5 inguru kokatuko litzatekeen.
Horrek esan nahi du –aurten atzeraeraginez aplikatzen bada–, orain arte ezarritakoaren arabera zegokigunaren erdia baino gutxiagoko “ordainsaritxoa” jasoko dugula. Hau da, urte amaierako urte arteko KPIa % 5,5ekoa bada, urte hasieran inposatu ziguten urteko % 0,9arekin alderatuta, bien artean dagoen % 4,6 aldea legokiguke. Baina % 2,5 hori aplikatzen badigute, % 0,9 kenduta, % 1,6ko atzeraeragina baino ez zaigu ordainduko. Hau da, % 3ko galera.
Baina ez dugu hori bakarrik galduko; izan ere, pentsioak urte amaieran % 5,5ekin eguneratu beharrean, % 2,5ekin soilik eguneratzen badira, 2022ko igoera % 3 txikiagoaren gainean egingo da, eta gure bizitza osoan zehar jasoko dugun igoera –baldin eta inflazioa % 0 baino handiagoa bada–, altuagoa izan beharko lukeen pentsio baten gainean kalkulatuko da.
Deigarria da CCOO eta UGTko negoziatzaileak, lege-proiektu honen oinarri den pentsioen akordioan parte hartzen aritu direnak, 2021erako indize berri horren balizko aplikazioaren larritasunaz ez ohartzea, edo are okerragoa litzatekeena, horrek pentsioak murriztea dakarrela jakitea eta beste alde batera begiratzea, Kongresuan “era ezkutuan” sartzea ahalbidetuz.
Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduak gogor salatuko du erasoa, atzo Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan eta Eibarren egindako manifestazio jendetsuetan egin genuen bezala. Bai gai horregatik, bai lege-proiektu horretan jasota dauden beste murrizketa batzuengatik, lege-proiektu hori baztertu egin behar da. Eta lorpen hori lortzeko, erabat konprometituta gaude pentsiodunen mugimendua, euskal gehiengo sindikala eta beste kolektibo sozial batzuk, bai eta pentsio publikoak, duinak eta behar bestekoak defendatzen dituztela dioten alderdi politiko guztiak ere.
3.- Gizarte Segurantzaren “defizita arintzeko” kotizazioen igoerari buruzko eztabaida
Azken asteotan asko hitz egiten ari da enpresaburuen eta langileen arteko kotizazioen igoeraz, belaunaldien arteko ekitate-faktore “berria”-ren neurrietako bat moduan, gizarte-segurantzaren defizita arintzen saiatzeko, “baby boom” garaiko erretiro berriek ondorioztaturiko gastuak handituko direla aurreikus daitekeela argudiatuz.
Escrivá-ren proposamenaren azken bertsioa da % 0,4 igotzea enpresaburuen kotizazioa eta % 0,2 langileena. Hori 2023tik 2033ra aplikatuko litzateke, eta azken urte horretatik aurrera berriz igo ahal izango litzateke 2050erako gastuaren aurreikuspena desbideratuz gero.
Enpresaburuek langileena baino askoz zenbateko handiagoa ordainduko duten ideia nahasi eta interesatuaren aurrean, beharrezkoa da gezur hori desmuntatzea. Enpresaburuek ordaintzen duten kotizazioa soldata geroratua baino ez da, eta hori berretsi egiten da enpresa-kontuetan kotizazio hori gastu edo lan-kostu gisa agertzen delako, horrela ezarrita baitago. Azken finean, bi kotizazio horiek langileen soldata gordinetik ateratzen dira.
Zalantzarik gabe, neurri horrek ez du gizarte-segurantzaren defizita arinduko ezta konponduko ere, eta, gainera, langile klasearen bizkar eroriko den petatxua da. Are gehiago, hartu beharreko benetako neurri eraginkorrei buruzko arreta estaltzen eta desbideratzen saiatzen da.
Estatuko gobernuak gizarte-segurantzaren kutxatik kendutako gastu bidegabeak itzultzeak, besterik gabe, erreserba-funts garrantzitsu bat ahalbidetuko luke, eta gizarte-segurantzaren defizita delakoa ezabatu egingo luke. Pentsiodunen mugimendutik behin eta berriz nabarmendu eta argudiatu dugu egon badaudela gizarte-segurantzaren kutxa publiko kaudimenduna eta langile guztientzako pentsio publiko duin eta behar bestekoak ahalbidetuko dituzten neurri eraginkorrak, hala nola, enplegua eta soldatak banatzea eta hobetzea, prekarietatearekin eta behin-behinekotasun izugarriarekin amaitzea, 65 urteko gehieneko adinean erretiratuak ordezkatuko dituzten gazteen okupazioa erraztea, aparteko lanorduak –horietako asko aitortu gabeak eta, neurri handi batean, egiturazkoak direnak– ezabatzea benetako lanpostu egonkorrak bihurtzeko, ezkutuko lana azaleratzea, gehienezko kotizazioen muga kentzea, jasotzen den soldata errealaren arabera kotizatuz, …
Baina neuri horiei guztiei buruz ez dute ezer jakin nahi enpresaburuek, ezta Escrivá ministroak ere, eta ez dirudi Pedro Sanchez buru duen koalizio-gobernua prest dagoenik gutxieneko neurri serio eta eraginkorrak hartzeko, gaur eta etorkizunean gizarte-segurantzako sistema publiko baten egonkortasuna eta pentsio publiko eta duinak bermatzeko.
Gero eta argiago agertzen da aseguru-etxeek, bankuek edo putre-funtsek kudeatutako banakako, enpresako edo sektoreko pentsio-sistema pribatuak sustatzeko interesa, mundu guztiarentzako pentsio eta gizarte-babeseko sistema publiko bermatzaile baten kaltetan.
4.- Nafarroako pentsio baxuenen osagarria
Nafarroako Gobernuak eta EH Bilduren talde parlamentarioak 2022rako Nafarroako Aurrekontu Orokorren onarpena bermatzeko lortutako akordioaren puntuetako bat – izaera sozialeko beste puntu batzuen artean–, Nafarroan kotizazio peko erretiro-pentsio, alarguntza-pentsio eta kotizazio gabeko erretiro-pentsio baxuenen osagarriari dagokio. Chivite-ren Gobernuak, Estatuak Bizitzeko Gutxieneko Diru Sarreraren kudeaketa, adostuta dagoen moduan, transferitzen duenean, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergari buruzko Foru Legea aldatzeko konpromisoa hartu du, Nafarroan gutxieneko pentsioak 800 eurora iritsi ahal izateko. Transferentzia hori bere gain hartzeagatik jasotako konpentsazio ekonomikoaren zati bat pentsio horiek osatzeko erabiliko da.
Osagarri hori jasotzeko eskubidea dutenek errenta-aitorpena egin beharko dute. Aitorpena ikusita, Nafarroako Ogasunak, konpentsazio negatibo gisa, osagarri bat ordainduko lieke, 800 eurora iritsi arte. Lehen kalkuluen arabera, onuradunak 15.000 inguru izan daitezke, eta gaur egun 750,91 euro jasotzetik 800 euro jasotzera pasatuko lirateke, 14 hilabeteko ordainsaritan, edo behin bakarrik. 2022ko urtarrilaren 1etik aurrera aplikatuko da. Baina argi izan behar da errentaren aitorpena aurkeztea nahitaezko baldintza dela.
Aurrerapauso txiki bat da, baina ez da nahikoa, kontuan hartuta Europako Gutun Sozialak adierazitako 1.080 euroko gutxieneko pentsioa eta hori dela Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduak aldarrikatzen duena. Helburu hori lortzea ezin da urteetan luzatu, ezinbestekoa da ahalik eta azkarren konpontzea. Eta eskaera hori eta beste behar sozial batzuk ahalbidetu eta bermatuko dituen estaldura ekonomikoa izateko, beharrezkoa da diru-kutxa publikoak handitzea enpresa-etekin handiak, aberastasuna eta ondare handiak eta soldata handi eta neurrigabeak zergapetuko dituzten zerga-neurriak hartzea.
5.- Pentsiodunen mugimenduko ordezkaritza baten agerraldia Gasteizko Legebiltzarrean, bankuekin izandako arazoen inguruan
Azaroaren 5ean, Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduko ordezkaritza batek agerraldia egin zuen Legebiltzarreko batzorde baten aurrean. Agerian utzi zuen bankaren digitalizazioa gero eta handiagoa dela, eta sukurtsalak itxi eta langileak kentzen direla. Horren ondorioz, pertsona askok, batez ere adinekoek, ezin dute beren eskaerak edo banku-eragiketak egin, Interneten erabilera ezagutzen ez dutelako. Eta, aldi berean, aurrez aurreko arreta behar dute, gero eta mugatuagoa dena, eta, beraz, kalean, banku eta sukurtsalen sarreretan, itxaron-ilara luzeak sortzen dira, nekea eta askotan eguraldi txarra pairatuz.
Arazo horiei irtenbidea ematea eskatu zuten, 65 urtetik gorakoei doako kreditu-txartelak ematea eta banku-komisioak 2015ean kobratzen ziren zenbatekoetara jaistea bezala. Adierazi zuten, halaber, bankuek kontu ireki bat edukitzeagatik bezeroei ordaintzetik, bezeroek beren diruarekin eragiketak egiteagatik ordaindu behar izatera pasatu direla. Eta euskal banku publiko bat sortzeko beharra azpimarratu zuten, eta Legebiltzarrari eskatu zioten Kutxabank-i eska diezaiola bulego itxiak berriro irekitzeko.
6.- “Bla, bla, bla”, Klima Larrialdi buruzko Glasgow-ko (Eskozia) Goi Bileran
Hamaika egunez hitzaldi asko eta zehaztasun eta konpromiso gutxi izan ondoren, atzo oraindik negoziatzen jarraitzen zuten Eskoziako Gladgow hirian, 26. Goi-bilera klimatikoan (COP26) parte hartzen ari diren 197 estatuen artean gutxieneko manifestu bat adosteko. Dena den, ez dago akordio partzialik baso-landaketari buruz, metano-isurketen murrizketari buruz, herrialde txiroei edo garapen bidean daudenei ematen zaizkien laguntza mugatuei buruz, edo karbono-ustiategi handiak arintzeko edo akabatzeko hartu beharreko neurriei buruz… eta, beste behin ere, agerian geratzen da berotegi-efektuko gasen isurketak geldiarazteko anbizio eta ausardia falta.
Klima-aldaketaren ondorio katastrofikoak mundu osoan nabaritzen ari dira, eta epe laburrean tenperaturaren igoera 1,5 gradutara murriztea edo mugatzea lortzen ez bada, ondorioak are latzagoak izango dira. Euskal Herrian dagoeneko eragin horiek sentitzen ari gara: Arabako Errioxako mahastietan, faunan (animalia-bizitza) eta floran (landare-bizitza), itsas mailaren igoeran (urtero 3 milimetro hazten da), eta horrela jarraituz gero, 40 zentimetrora irits daiteke mendearen amaieran, gure hareatzetako zati handi batekin amaituz. Ez du balio berdeak eta ekologistak janzteak iragarki politak egiteko, Gasteizko Gobernuak egiten duen bezala; izan ere, 2019an, Euskadi Autonomia Erkidegoan 8,7 milioi tona CO2 isuri ziren batez beste biztanle bakoitzeko, Europan batez beste 8,6 tona izan ziren bitartean.