1.- KPIaren igoera % 10,2koa izan da ekainean
Espainiako Estatuko Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE delakoaren) arabera, inflazioaren adierazle aurreratua, edo Kontsumoko Prezioen Indizea (KPI), %10,2an kokatu da ekainean, 1985etik izan duen zenbatekorik altuena izanik. KPIaren tasa orokorrak 2021eko martxoan hasi zen goranzko bideari eutsi dio, eta soilik aurtengo urtarrilean eten zen, orduan lau hamarren jaitsi baitzen %6,1era arte, eta apirilean, berriro, puntu bat jaitsi zen, %8,3ra arte. Maiatzean %8,7ra igo zen berriro, eta, behin betiko baieztapenik ezean, ekainean %10,2ra iritsi da.
Duela hilabete batzuk –Ukrainako gerra hasi ondoren ere–, inflazioa pixkanaka arinduz joango zela iragarri zuten “adituek”, orain aurreratu dute urte amaierara arte % 8 eta %10 arteko tasetan mantendu daitekeela. Inflazioa mugarik gabe igotzearen edo prezioak eten gabe igotzearen ondorioz, biztanleriaren erosteko ahalmena izugarri galtzen ari da, eta ondorio dramatikoak ditu diru-sarrera txikiak eta ahulenak dituzten sektoreetan.
Hego Euskal Herrian, aurten sinatutako hitzarmenetan jasotako soldata-igoera %2,5ekoa izan da, batez beste. Gainera, hitzarmen eguneratuek langileen %30 bakarrik hartzen dute beren gain. Hau da, gainerako %70ek, aurreko hitzarmen batean 2022rako igoera hitzartuta zuten batzuek izan ezik, izoztutako soldatak dituzte. Pentsioei dagokienez, iaz %2,5eko eguneratzea izan zuten, eta ehuneko bera 2022rako. Baina aurten atzeraeraginik gabe, nahiz eta inflazioa ikaragarri altua izan, ikusten ari garen bezala.
Soldatak eta pentsioak KPI errealaren arabera eguneratzeko borrokak lehen mailako premia eta garrantzia du une honetan. Azken aste hauetan, Euskal Autonomia Erkidegoan, sektore industrializatuetako eta izaera sozialagoa duten beste sektore feminizatu batzuetako langileen mobilizazio garrantzitsuak izaten ari gara, hitzarmen duinak lortzeko borrokan ari baitira, eta, besteak beste, KPI errealaren araberako soldaten igoerak funtsezko lekua du beren aldarrikapenetan. Pentsioen eguneratzeari dagokionez, KPIa igotzeko eskakizun berak eta 1.080 euroko gutxieneko pentsioak, lehen lerroko lekua betetzen dute gure kontzentrazio eta mobilizazio guztietan, batez ere inflazioa izugarri igo den azken bi urte hauetan.
2.- Sinadura-kanpaina, pentsioak KPI errealaren arabera eguneratzearen eta 1.080 euroko gutxieneko pentsioaren alde
Estatuko gainerako Herrietako pentsiodunen plataformekin eta mugimenduekin bat etorriz, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak sinadura-bilketen kanpaina bizi bati ekin zion duela bi hilabete pasatxo, dokumentu erraz batekin, honako hau jasotzen duena:
- 2022rako eta hurrengo urteetarako pentsioen erosteko ahalmena bermatzea, “KPI erreala”-ren (“urteko KPI metatua”) igoeraren arabera, 2011ko erreformaren aurretik egiten zen bezala, eta baita 2021ean pentsioen erosteko ahalmenaren % 3ko galera konpentsatzea ere.
- Pobrezia-atalasetik beherako pentsiorik ez dela egongo bermatzea, soldatetan eta pentsioetan dagoen genero-arrakala ezabatuz eta gutxieneko pentsioa handituz Lanbide arteko Gutxieneko Soldatarekin (LGS) parekatu arte, zeina batez besteko soldataren % 60an kokatu behar den, Europako Gutun Sozialak gomendatzen duen bezala.
- Pentsio publiko duinak, bidezkoak eta behar bestekoak zein Pentsio Sistemaren izaera publikoa bermatzea, 2011, 2013 eta 2021eko erreformen murrizketak indargabetuz eta sistemaren pribatizazio osoa edo partziala baztertuz, edozein formula erabilita ere.
EAEko eta Nafarroako hiriburuetan eta 70 herritan baino gehiagotan ehundaka pentsiodunek egindako lan gogorraren ondoren, gaur egun 60.726 sinadura bildu dira kontzentrazioetan, manifestazioetan, kalean eta hainbat gizarte-ekitaldiren atarian, baita gazteentzako kontzertu masiboren batean ere, jarritako mahaietan. Baina datozen egunetan gehiago izan daitezke, herri batzuetan bildu baino oraindik entregatu gabe daudenak jaso ondoren. Aurrez aurreko eran garatutako kanpaina izan da, eta pentsiodunen mugimenduari aukera eman dio hamarnaka mila pertsonekin, pentsiodunekin eta kaleko jendearekin zuzenean harremanetan jartzeko eta guztiei azaltzeko gure pentsio-eskaerak ez direla bakarrik gaur pentsiodunak garenontzat, baizik eta bihar eta aurrerago ere pentsiodun izango direnentzat.
Sinadura horiek guztiak, Estatuko beste Herri batzuetan bildutakoekin batera, urriaren erdialdean entregatu eta erregistratuko dira Diputatuen Kongresuan, horren atarian pentsiodunen ekintza garrantzitsu batek lagunduta. Horrela, zuzenean, talde politiko eta parlamentari guztiei helaraziko diegu pentsio publiko duinak, murrizketarik gabekoak eta 1.080 euroko gutxieneko pentsioa onartzeko eskaria eta eskakizuna. Era berean, ekimen hau 2018ko urtarrilaz geroztik egin ditugun ekimen ugarien –Donostian ekainaren 25ean amaitu zen Pentsiodunen Bizikleta Martxa da berriena– arteko bat dela, eta, planteatutako aldarrikapenak lortu arte, mobilizatzen eta borrokatzen jarraituko dugula jakinaraziko diegu.
3.- Pentsiodunei ez zaie 200 euroko ordainketa bakarra egingo.
Ekainaren 25ean, Espainiako Gobernuak krisiaren aurkako neurriei buruzko Lege Dekretu berria onartu zuen. Horietako bat da 200 euroko ordainketa bakarra ematea urtean 14.000 euro baino gutxiagoko errenta duten soldatapekoek, autonomoek eta langabeek osatutako familia-unitateei. Beste neurrietako bat da kotizazio gabeko pentsioak %15 igotzea, oraingoz abenduaren 31ra arte. Aipatu eta kritikatu behar da 200 euroko ordainketa hori behin bakarrik egiteko muga, inflazioa, berriz, hilero gora doan bitartean, zeinak batez ere diru-sarrera txikienak dituztenei eragiten dien, gero eta zailtasun handiagoak baitituzte, ez bakarrik oinarrizko premiei erantzuteko, baita gutxieneko duintasunez jateko ere.
Muga horretaz gain, eskandalagarria iruditzen zaigu, Toledoko Itunak 2020ko azaroan hartutako gutxieneko pentsioak igotzeko konpromisoa datarik gabe atzeratzen den bitartean, familien diru-sarrera bakarra diren hileko 1.000 eurotik beherako kotizazio peko pentsio askori 200 euroko ordainketa ez aplikatzea. Lotsagarria eta justifika ezina! Espero dugu ezkerreko oposizioak 200 euroko ordainketa bakar hori aldatzera eta hobetzera behartzea, eta, gutxienez, hileko 1.000 eurotik beherako kotizazio peko pentsioak dituzten pertsonei eskubide hori aitortzea eta bermatzea, Lege Dekretua Diputatuen Kongresuan eta Senatuan berretsi behar denean.
4.- ASJUBI40 elkarteak Europako erakundeei eskatzen die Espainiakoek ukatzen diotena
Urte hasieran ASJUBI40 elkarteak, Espainiako Estatu mailan, oraingo eta aurreko gobernuen aldetik jasan duten bidegabekeria konpontzeko bide politikoa amaitutzat eman zuen, Toledoko Itunaren Batzordeko ia bozeramaile guztiek adierazitako babesa eta promesak egia bihurtu ez zirelako.
Pentsioen Erosteko Ahalmena Bermatzeko abenduaren 28ko 21/2011 Legea onartu zenean, frustratuta eta baita beren egoera Europan salatzeko lan egitera behartuta ere sentitu ziren. Elkartearen arabera, 700.000 pertsonak baino gehiagok kotizatu dute gaur egun pentsioaren % 100 jasotzeko behar baino urte gehiago, eta pentsioa bizi osorako zigortuta ikusten dute koefiziente murriztaile bidegabe eta diskriminatzaile batzuk aplikatzearen ondorioz.
Ekainaren 15ean, abokatu-bulego ospetsu baten bidez, kexa bat aurkeztu zuten Europako Parlamentuko eskaera-batzordean. Bulego horren titularrak, Juan Ignacio Navas Marqués-ek, jakinarazi die Europako administrazio-bide judizialera edo bide judizialera jotzeko ez dela beharrezkoa aldez aurretik erreklamatzea Espainiako Estatuan.
Espainiako jarrerak gizarte-eskubideen Europako zutabearen 15. artikulua hautsi duela aitortua izateko itxaropenari eusten diote; izan ere, artikulu horretan aitortzen da langile orok eskubidea duela bere ekarpenen araberako erretiro-pentsioa jasotzeko, errenta egokia eta bizitza duina bermatu behar duena. Baita kasu horretan aplikatzekoa den Europako araudia ere hautsi duela, zehazki 2000/78 Europako Zuzentarauaren 2. artikuluko 2. paragrafoa, non enpleguan eta okupazioan jaso beharreko tratu-berdintasunerako esparru orokorra ezartzeaz aritzen den. Esparru hori pentsioetan eta erretiro-planetan ere aplikatu behar da, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren jurisprudentzia finkatuaren arabera.
Bigarren faserako utzi dute erakunde horretan beste hiru kexa aurkeztea gainerako hiru taldeekin batera: desgaitasuna duten pertsonak, lanaldi partzialean lan egin duten emakumeak eta Europar Batasuneko beste herrialde batzuetan lan egin duten pertsonak.
5.- Ez dugu nahi, derrigorrez, gure ilobak zaindu behar
Esaldi horrekin hasi zuen bere hitzaldia emakume pentsiodun batek, asteleheneko kontzentrazioan, plaza garrantzitsu batean. Eta ondoren gaineratzen zuen: ikasturtea amaitu da, baina ez lanekoa, eta hortik sortzen diren arazoek bere horretan diraute.
Joan den astean, Eusko Jaurlaritzak Erronka Demografikorako 2030erako Euskal Estrategia onartu zuen. Bertan, “suspertze demografikoa lagunduko duen baldintza-ekosistema bat eratzeko” 36 neurri jasotzen dira, 5 ardatzaren inguruan sailkatuta.
Gehien nabarmendu den neurria izan da hiru urtera arteko seme-alaba bakoitzeko 200 euroko diru-laguntza. Bere talaiatik, langile-klasea apurrak botatzeko gizagaixo ezjakintzat hartzen jarraitzen dute. Akats larria. Errealitatea ezagutzen dugu, eta askoz konplexuagoa da; enplegua, lana eta familia uztartzea, etxebizitza eta abar bezalako gaiei heldu behar diete erronka demografikoari irtenbide bat emateko.
Estrategiaren beste ardatz bat da “adineko pertsona guztien bizitza autonomoa eta osoa sustatzea”, eta gaineratzen dute, “belaunaldien arteko elkartasunetik”, adinaren edo bizitzaren faseen aniztasunari eta erretiroari aurre egiteko moduei buruzko eztabaida bat abiatzea. Horretarako, “Euskadi Lagunkoia Sustraietatik” programa indartzea proposatzen dute, tokiko politika eta adinekoentzako hiri abegikorren sustapena lotzeko. Inork uste al du miseriazko pentsioak dituztenek, batez ere emakumeek, bizitza autonomoa eta osoa izan dezaketela? Zahartze osasungarria nahi badute, has daitezela pentsioak 1.080 euroraino osatzen.
Belaunaldien arteko elkartasunaz hitz egiten dute, baina ez diote irtenbiderik ematen adingabeen zaintzari, ilobak zaintzea erretiratutako adinekoen betebeharra izan ez dadin. Aski da langileei ezer konpontzen ez dieten hitz ponpoxoez! Horretarako, gizartea birpentsatu behar da, antolatzeko modua, zaintzak sozialki nola hartu behar ditugun, etab eztabaidatu behar ditugu. Baina gai horiek ez daude Eusko Jaurlaritzaren agendan sartuta. Beraz, plazetan jarraituko dugu. Atzokoengatik, gaurkoengatik eta biharkoengatik.
6.- Pentsiodunen Bizikleta Martxa laguntzeko Zozketa
Gaur, uztailak 2, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak antolaturiko Pentsiodunen Bizikleta Martxaren babeserako zozketaren lehen saria zozketatuko da. ONCEren zozketaren gaurko azken lau zenbakiak dituenak sari polita jasoko du bi lagunentzat, asteburu batean, Zumaiako Zelai Talasoterapia hotelean afari, gosari eta zirkuitu termalekin gozatzeko aukera izango baitute. Sari hau goi-denboralditik kanpo gozatu ahal izango da, hau da, urriaren 1etik aurrera. Bigarren saria era berean zozkatuko da, ONCEren zozketari lotuta ere, hurrengo larunbatean, uztailaren 9an. Bai zortea sari hauek jasotzen dituztenek dutena!
7.- Mila pertsonak egin zuten bat hilaren 26an Bilbon Osakidetzaren hondamenaren aurka egindako manifestazioarekin
Anbulatorioetako arreta-ordutegien mugetara itzultzeak, mediku eta erizain faltak, ospitale-zerbitzuen likidazioak eta zentralizazioa beste batzuetan, eta, azkenik, Gotzone Sagardui Osasun sailburuak ekainaren 8an egindako adierazpen atzerakoiek areagotu egin zuten Osakidetzako langileen eta gizartearen zati handi baten artean aspaldidanik sentitzen ari den haserre orokorra, gero eta gehiago ari baita erantzuten Osakidetzaren pribatizazio eta mobilizazio gero eta handiagoekin.
Mobilizazioa oso garrantzitsua izan zen. Milaka lagunek bat egin zuten igandean, hilak 26, Jesusen Bihotza plazaren eta Bilboko udaletxearen artean egindako manifestazioarekin. Murrizketak salatu eta Osakidetzaren, eta bereziki Lehen Mailako Arretaren, narriaduraren aurrean berehalako konponbideak eskatu ondoren, manifestazioa “mobilizazioengatik apustu egiten dugu” sektoreko sindikatuen erabakiarekin amaitu zen, kalean jarraituko dugu, hau ez da amaitu. Bizkaiko eta Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduak deituta, ehunka pentsiodunek parte hartu zuten, pankarta batekin buruan eta zapi eta bandera koloreztatuekin.
8.- Euskal Herriko Pentsiodunen mugimenduko ordezkarien bilera
Ostegunean, Arabako, Bizkaiko, Gipuzkoako eta Nafarroako pentsiodunen mugimenduko ordezkarien partaidetzarekin, MPEHren azken bilera egin zen Gasteizen, uztaileko eta abuztuko atsedenaldiaren aurretik. Lehenik eta behin, pentsiodunen mugimenduaren egungo egoeraren balorazioa egin zen, batez ere pentsioen errebalorizazioaren aldeko sinadurak biltzeko kanpainena, udalen aurrean mozioak aurkeztearena, bankuek herritarrek dituzten eskubideen murrizketak salatuz, eta, batez ere, Bizikleta Martxa Pensionista berriarena.
Ondorioak izan ziren ekimen horiek guztiak arrakastatsuak izan direla, ehunka pentsiodunen parte-hartze aktiboa izan dutela eta Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduaren errotze eta onarpen sozial oso zabala erakusten dutela, datozen hilabeteetan borroka eta gure aldarrikapenak lortu arte mobilizazioekin jarraitzeko borondatea berretsiz.
Hurrengo hilabeteetarako lan-plan bat eztabaidatu eta ebatzi zen. Herrietako kontzentrazioen ohiko jarduerarekin jarraitzeaz gain (eskualdeko eta probintziako manifestazioak), honako hau erabaki zen: 1.- Estatuko Herrietako gainerako plataformei sinadurak batera ematea, urriaren erdialdean, Diputatuen Kongresuan. 2.- Euskal Herrian azaroan mobilizazio garrantzitsu bat egiteko baldintzak prestatzea, sindikatuekin eta gizarte-talde zabalekin batera, soldaten, pentsioen eta zerbitzu publiko guztien narriaduraren aurrean. 3.- Eusko Legebiltzarrean ponentzia bat jartzeko exijitzen jarraitzea, gutxieneko pentsioaren osagarria 1.080 eurora arte ezarri eta bermatzeko. 5.- Osasunaren eta zerbitzu publiko guztien aldeko ekimen guztietan laguntzen eta parte hartzen jarraitzea. 6.- Emakume pentsiodunen bigarren batzar nazionala egiteko lankideek planteatu zuten ekimena babestea eta horretan konpromisoa hartzea.
