1.- Banku-zerbitzuen murrizketen aurkako mozioak udaletan
Duela hiru hilabete, EHPMk (Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua) mozioak aurkezteko kanpaina zabal bati ekin zion Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako udaletan, bankuek bezeroekiko zerbitzuen murrizketak eta gabeziak salatzeko, orain gure diru-sarrerak jasotzera eta gure gastu gehienak banku-erakundeen bidez egitera behartuta egonik; eta udalei arazo horiek konpontzeko konpromisoak exijitu genizkien.
Datu batzuen faltan, aurreratu dezakegu 190 udal baino gehixeagotan aurkeztu zirela. Orain arte 152k eman dute beren iritzia., gehienetan mozioa onartu zen: 119ean. Aurka 12k baino ez zuten espresuki bozkatu. Beste 21 kasutan, batzuetan mozioak onartu ziren, talde politiko guztiak, eta, beste batzuetan, alderdiren batek aurkeztutako mozio desberdinak. Udal askotan, Pentsiodunen Mugimenduak berak zuzenean eta aurrez aurre aurkeztu zuen mozioa. Beste batzuetan, mozioa bere egiten zuten alderdietako baten bidez egin behar izan zen, gizarte-kolektiboek zuzenean aurkeztu eta defendatu ahal izateko, alderdi batzuek eta tokiko araudiek zailtasunak jartzen dituztelako.
Kanpaina honek, bankuen murrizketen arazoa jendarteratzeaz eta sozializatzeaz haratago, fruitu batzuk izan ditu, nahiz eta oso mugatuak izan. Udal batzuk, edo bertako alkateak, tokiko banketxeetara joan dira, beren herriko bizilagunei arreta falta izatearen arazoa planteatuz eta zerbitzu txikiren bat itzultzea lortuz. Era berean, bai Pentsiodunen Mugimenduak, bai beste gizarte-sektore batzuek bankuen portaeraz egindako salaketak ikusita, zenbait banku-erakundetan arreta-ordutegiak berrezartzea lortu da.
Baina arazo orokorra konpontzetik oso urrun dago. Aitzitik, larriagotzeko joera du
Bakarrik EAEn (Euskal Autonomia Erkidegoa), 305 bulego desagertu dira 2008tik, hau da, duela 14 urte zeuden %42,7. 60 udalerritan ez dute banku-zerbitzurik, 27.497 pertsona bizi direlarik. Horrek esan nahi du bere herrialdean ez dagoela ez bulegorik, ez kutxazain automatikorik, ez posta-bulegorik, ez banku-agenterik. Ezta bulego mugikor baten bisita ez dute. Eragiketa bat egin nahi badute, bi aukera dituzte: edo on line bankua erabili edo beste herri batera joan.
EAEn, Arabak jaso du zigorrik handiena biztanleriari dagokionez. Baina arazo hori EAEko beste landa-eremu batzuetan ere agertzen da, baita erdi landa-eremuetan ere; izan ere, biztanleen artean adinekoak daude, eta ezin dute online banka erabili. Nafarroan ere antzeko arazoa dago, eta are larriagoa ere, landa-eremua zabalagoa baita.
Neurri horiek, banketxe handienak batez ere, azken urteotan lortzen ari diren etekin erraldoien oinarrian daude, hamarnaka mila lanposturen eta banku-zerbitzuen likidazioarekin batera komisioak eta gainerakoak kobratzen dituztelarik.
Irailetik aurrera, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak berriro ekingo dio arazo horren salaketari. Baina Udalei, edo horien elkarteei: EUDELi EAEn eta NUKFri (Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioa) Nafarroan dagokie, eta bereziki, Gasteiz, Iruñea eta Madrilgo gobernuei, hondamen hori geldiarazi behar baitute.
2.- Pentsio publikoen aldeko manifestazioa abuztuaren 22an, astelehena, Bilbon
Pandemia aurreko bi urteetan bezala, Bilboko pentsiodunen mugimenduak, Bizkaiko beste herri batzuetako pentsiodunen babesarekin, manifestazioa egingo du abuztuaren 22an, Bizkaiko hiriburuko Aste Nagusiko astelehenean, Plaza Eliptikotik abiatuta, eguerdiko 12etan.
Azpimarratzekoa da Bilboko eta Euskal Herriko pentsiodunen mugimenduak lau urte eta erdi daramatzala lau hiriburuetan eta herrialdeko hegoaldeko 70 herritan kontzentrazio eta mobilizazio etengabeak egiten. Azpimarratu du duela gutxi sinadura-kanpaina bat egin duela pentsio publikoen benetako KPIa handitzeko, 1.080 euroko gutxieneko pentsioa lortzeko eta 65.000 eurotik gorako enplegu-plan pribatuak baztertzeko. Halaber, gorago aipatutako bankuei buruzko mozioa nabarmenduko du. Eta duela aste gutxi Bizikleta Martxa Pentsionista antolatu zuela, hamahiru egunez Euskal Herriko hegoaldea eta iparraldea zeharkatu zuena, 20.000 lagun inguruk babestu eta txalotu zutena.
Mobilizazioen ondorioz pentsioetan aurrerapen batzuk lortu zirela adieraziko du. Baina pentsiodunen mugimenduak egoera zail bati aurre egin behar diola adieraziko du; izan ere, Ukrainako inflazioaren eta gerraren koartadarekin, enpresaburuek, bankuek (Espainiako Bankua buru dela) eta Madrilgo, EAEko eta Nafarroako erakundeetako gobernuek Errenta Itun bat proposatzen dute pentsioak, soldatak eta gastu soziala murrizteko, eta, bitartean, haiek beren onurak eta prebendak mantendu edo handitzen dituzte.
Enpresaburuak eta bankuak jakinarazten ari dira, beren neurriko errenta-itunik lortu ezean, KPI errealaren pareko soldata-igoerak nahi dituzten hitzarmenak baztertzen jarraituko dutela, eta gobernuari presioa egiten jarraituko diotela pentsioak 2023ko batez besteko KPIarekin erregularizatu ez daitezen.
Pentsioen munduak, langileek eta beste herri-sektore batzuek aurre egin beharreko erronka zailak kontuan hartuta, herritar guztiak gonbidatuko ditu manifestazio horretan parte hartzera, eta aldarrikapen gisa honako hauek nabarmenduko ditu: pentsioak eta soldatak benetako KPIarekin igotzea. 1.080 euroko gutxieneko pentsioa. Ez Osakidetza desegitean. Osasuna eta zainketa publikoak eta kalitatekoak.
Era berean, Bilbon eta Hego Euskal Herriko herri gehienetan irailaren 5ean berriz hasiko diren elkarretaratze eta mobilizazioekin jarraitzeko asmoa eta borondatea adieraziko du. Era berean, urriaren 15ean Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua Madrilera joango dela jakinaraziko du, Estatuko gainerako herri eta erkidegoetako pentsiodunekin batera, manifestazioa egiteko eta Hego Euskal Herrian eta Estatuko gainerako herrialdeetan bildutako sinadura guztiak entregatzeko. Azken ekimen horri buruzko informazio zabalagoa ematen dugu beste albiste batean.
3.- Negoziazioak Banku eta energia-enpresa handientzat iragarritako zergak murrizteko
Uztailaren 12, 13 eta 14an Diputatuen Kongresuan egindako Nazio Eztabaidan, Pedro Sanchezek, besteak beste, honako neurri hauek proposatu zituen:
“Zergak bankuei eta elektrikei. Banketxeei ordaindu beharreko zerga salbuespenezko eta aldi baterako izango da, bi urteko iraupena izango du (2022. eta 2023. ekitaldiak) eta urtean 1.300 milioi euro inguru bilduko dituela aurreikusten da. Elektrizitate-, gas- eta petrolio-enpresa handienei ezarritako zerga ere salbuespenezkoa eta aldi baterakoa izango da, eta 2022an eta 2023an lortutako aparteko mozkinak zergapetuko ditu. Kalkuluen arabera, urtean 2.000 milioi euro bilduko dira”.
Eta gaineratzen zuen “ez dutela onartuko banku eta energia-enpresentzako zerga horien kostua erabiltzaileei helaraztea”, banku-zerbitzuen kobratzea edo energiaren prezioak handituz. Hau da, “ez ditzatela beren onura eskandalagarriak mantendu nahi, herritarrei inolako kosturik edo ekarpenik egin gabe, jadanik inflazio handia eta erosteko ahalmenaren galera nabarmena jasaten ari baitira.
Bankuek eta energiaren enpresa monopolista handiek oihua goratu zuten, argudiatuz zerga horiek ez zeudela justifikatuta eta arriskuan jartzen zituztela beren negozioak. Joan den astean hasi ziren bankuen eta Gobernuaren arteko bilerak eta negoziazioak zerga horiek nola aplikatu adosten saiatzeko. Ofizialki ez dakigu antzeko bidea hasia den energia-enpresa handien patronalarekin. Baina ez dago zalantzarik egingo dutela.
Ez dakigu ‒eta ziur aski ez dugu jakingo‒ negoziazio horiek eta haien letra txikiak nola geratuko diren, nahiz eta zerga oso mugatuak izan zenbatekoari eta aplikazioari dagokienez, bi urtekoa baino ez baita izango. Beldur gara Gobernuak ez ote duen onartuko elite ekonomiko horien eskarien zati bat, eta Gobernuak elite horiei aurre egitera ausartu zela nabarmendu nahi zuten titularrek ere itxaron egin beharko dute.
Bankuen eta energiaren oligopolio handien lotsagabekeriak ez du mugarik beren jarrera justifikatzeko, ez bakarrik zerga horiei begira, baizik eta legozkiekeen askoz ere handiagoak diren beste batzuei begira ere. Zer esan nahi dute kopuru horiek Estatuko bost banku handienek 2021ean 20.000 milioi €ko irabaziak aitortu zituztenean, 2020an baino %45 gehiago, eta aurtengo lehen hiruhilekoan Santander, BBVA eta Caixabanken irabaziak %50 baino gehiago hazi direnean?
Beste horrenbeste gertatzen da enpresa elektriko handiekin (Iberdrola, Endesa, Naturgy, Total Energies eta EDP), 2021ean 10.000 milioi baino gehiago irabazi zituztelako, edo erregaien enpresa handiek, 2021ean ere, milaka milioi irabazi izan zituztelako (Repsol, Cepsa, BOP, besteak beste). Aurtengo lehen seihilekoko datuen arabera, mozkinak finkatzeaz gain, handitu egin dira. Lehen seihilekoan Iberdrolak bakarrik 2.075 milioi euroko irabaziak izan ditu.
Zerga gehiago ordaintzea eta zor dutena itzultzea.
Bankuak bakarrik aipatuta, Estatuaren eskutik 14 banketxek 76.000 milioi €tik gorako maileguak jaso zituzten. Orain arte 4.139 milioi baino ez dituzte itzuli. Hipotesirik onenean 16.387 milioi itzuliko dituztela uste da, mailegatutakoaren %21,4. Kontuen Auzitegiak eta Espainiako Bankuak ziurtzat jotzen dute 60.000 milioi euro inguru ez direla berreskuratuko.
Azken urteotan, bulegoak ixtearen, arreta-zerbitzuak murriztearen, dozenaka mila lanpostu likidatzearen, komisioak nonahi kobratzearen kontura… bankuen mozkinak neurriz kanpo hazi dira. Zor dutena itzultzeko eskatu behar zaie. Bankuen eta energia-enpresa handien gaineko kontrol publikoa ezarri behar da, haien abusuekin jarrai ez dezaten. Azken batean, horien nazionalizaziorantz jo behar da kredituak eskuragarriak izatea, prezioak kontrolik gabe ez igotzea eta etekinak eta aberastasuna justu banatua izatea nahi badugu.
4.- Pentsio eta soldaten erosteko ahalmena berreskuratzeko, urriaren 15ean Mobilizazioa Madrilen
Hilaren 21ean prentsaurreko telematiko bat egin zen, eta bertan parte hartu zuten EHPM (Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua), ASJUBI40 (Penalizatu gabeko Erretiro Aurreratuen Elkartea), COESPE (Pentsio Sistema Publikoaren Defentsarako Estatuko Koordinatzailea), MADPP (Andaluziako Mugimendua Pentsio Publikoen Defentsan), MODEPEN (Pentsioen eta zerbitzu publikoen Defentsarako Mugimendu Galegoa), UNIDAD COESPE eta Pentsiodunen Plataformak (Badajoz, Mostoles…), eta bertan goiburuko idazkia irakurri zuten. Besteak beste, hauek nabarmentzen dira:
Ez gaude krisi huts batean, lapurreta antolatu baten aurrean ere bagaude, jendearen poltsikoetatik errentak kendu eta horiekin oligopolio finantzarioen, energiaren eta lehengaien onurak gizentzeko. Prezioak igotzearen funtsezko arrazoia ez dira soldatak, ezta pentsioak ere, baizik eta monopolio-erregimenean prezioak finkatzen dituztenak beren mozkinei eusteko eta handitzeko. 2022an, 2021ean galdutakoaz gain (%3 pentsioen kasuan), soldaten batez besteko igoera %2,4koa izan da, eta pentsioena %2,5ekoa; ekaineko urte arteko KPIa, berriz, %10,2ra iritsi da.
Krisi ekonomiko, ekologiko eta soziala da, nazioarteko nagusitasun ekonomikoa lortzeko lehiagatik, gerra-eszenatoki batekin proiektatua, industria militarrerako eta armadetarako baliabide publiko ugarien desbideratzearekin.
Udazkenean, aberastasuna eta genero-ekitatea zuzen banatzeko borroka erabakigarria izango da, eta, bereziki, soldatak eta pentsioak defendatzeko (murrizketa berriak Errenta Itunaren eufemismo pean). Horrez gain, zerbitzu publiko unibertsal eta komunitarioak (hala nola osasuna, hezkuntza eta mendekotasunaren arretarako sozio-sanitarioak) hobetzeko eta defendatzekoak ere, murrizketa eta pribatizazio-prozesu mota guztien helburua izango dira.
Lehen aipatutako Estatuko herri eta erkidegoetako pentsiodunen plataformak eta mugimenduak urriaren 15ean mobilizatuko dira Madrilen, eta Diputatuen Kongresuaren aurrera joango gara milaka sinadura eramatera (ehunka mila izatera iristea espero dute), pentsioen balioa urteko KPI metatuaren igoeraren arabera handitzeagatik, batez besteko soldataren %60ko gutxieneko pentsioagatik eta sistema publikoaren pribatizazioari uko egiteagatik (SPP). Era berean, abenduaren 28ko 21/2021 Legean onartutako Gizarte Segurantzaren kontuen auditoria egitea eskatuko dugu, 6 hilabete baino gehiago igaro dira lege hori onartu zenetik eta oraindik ez da egin, nahiz eta hori zen legearen arabera, kontu horiek egiteko gehienezko epea.
Amaitzeko, urriaren 15a izango da Estatuko herri eta Erkidegoetan azaroan egingo den mobilizazio orokorraren lehen urratsa. Eta mobilizazioan parte hartzeko dei egiten diete pentsiodunei, langileei eta helburu horiekin bat datozen erakunde sozial eta sindikalei.
