1.- Miseriako gutxieneko pentsioak
Gure eskuetara iritsi da pentsioen erreformaren bigarren zatiaren akordioaren barruan aplikatzea aurreikusita dagoen gutxieneko pentsioen taula. Pentsio kopuru handia agertzen denez, taularen azterketa eta ulermena ez zailtzeko, hiru adibide aukeratu ditugu, aurreikusita dauden gutxieneko pentsioen miseria erakusten dutenak.
Hiru kasu horiek 65 urte edo gehiagoko pentsiodun erretiratuei eta 2023an dagozkien kotizazio peko gutxieneko pentsioei dagozkie.
- Ardurapeko ezkontidearekin 966,21 euro hileko
- Ardurapean ez dagoen ezkontidearekin 743,29 euro hileko
- Bakarrik bizi den pertsona 783,07 euro hileko
Egiazta daitekeenez, pentsio horiek oso urrun daude eskatzen ditugun 1.080 euroetatik. Eta are urrunago daude 2018an aldarrikatzen genituen 1.080 euro horiekin alderatuz gero. Urte horretatik 2022ra arte metatutako %14,25eko Kontsumoko Prezioen Indizearen (KPI) bidez eguneratuz gero, zenbateko hori 1.233,9 eurokoa izango litzateke.
Pentsio horietarako ezarritako kalkulu-metodoak ez du erreferentziatzat hartzen Europako Gutun Sozialak gomendatutakoa, bertan ezartzen baita gutxieneko soldata dagokion herrialdeko batez besteko soldataren %60 izatea. Bestalde, Eskubide Sozialen Batzordeak erabaki zuen gutxieneko pentsioa gutxieneko soldataren %90 izan behar zela. Irizpide horiek aplikatuta, Euskal Herrian mugimendu pentsiodunak 2018an ezarri zuen gutxieneko pentsioa 1.080 eurokoa.
2022ko batez besteko erreferentziazko soldatak, Lanbide arteko Gutxieneko Soldata (LGS) eta gutxieneko pentsioa ezartzeko balio beharko luketenak
- Europako 10 ekonomia nagusi 3.028 euro gordin, hileko (14 ordainsari)
- Espainiako Estatua 2.086 euro gordin, hileko (14 ordainsari)
- Euskadiko Autonomia Elkartea 2.278 euro gordin, hileko (14 ordainsari)
- Nafarroa 2.209 euro gordin, hileko (14 ordainsari)
Datu horiek erreferentziatzat hartuta eta Europako Gutun Sozialaren irizpideak aplikatuta, LGS eta 14 ordainsaritako gutxieneko pentsioa ondokoetan kokatu beharko lirateke:
- Espainiako Estatua LGS 1.251,6 euro Gutxieneko pentsioa 1.126,44 euro
- Euskadiko Autonomia Elkartea LGS 1.366,8 euro Gutxieneko pentsioa 1.230,12 euro
- Nafarroa LGS 1.325,4 euro Gutxieneko pentsioa 1.192,86 euro
Ondorioa ezin da tristeki argiagoa izan. Gutxieneko soldata ezartzeko irizpideak ez betetzeaz gain, are okerragoa dena, gutxieneko pentsioak ezartzeko errenten mediana hartzen da erreferentziatzat, LGS baino askoz txikiagoa dena.
2.- Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta berriaren tranpak pentsiodunentzat. Irtenbide bakarra, 1.080 euroko gutxieneko pentsioa, 14 ordainsaritan
Martxoaren 29an sartuko da indarrean Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta(DSBE) berria arautzen duen legea. 2008ko legea ordezkatzen du, zeinaren 20. artikuluak, orain aplikatuz gero, LGSaren %100 bermatuko lioke pentsiodunari, hau da, Euskal Herriko mugimendu pentsiodunak duela bost urte baino gehiagotik eskatzen dituen hileko 1.080 euroak 14 ordainsaritan. Eusko Jaurlaritzak artikulu hori baliogabetu zuen 2019an, gastu soziala murrizteko, pentsiodunen kontura, besteak beste.
Eusko Jaurlaritzak eskumenak eta gaitasun ekonomikoa ditu 1.080 euroko gutxieneko pentsioak osatzeko. Baina ez du hori egin nahi, eta DSBE berriarekin ez du arazoa konpontzen, ezta gutxiago ere, baldintzak ezarrita baitaude osagarri hori banakako eskubide gisa, bestelako mugarik gabe, ezin eskuratzeko. Orain, gainera, gutxieneko pentsioen osagarriaren kostua pixka bat merkeagoa izango zaio Eusko Jaurlaritzari, pentsio horiek, pixka bat bada ere, igo baitira.
DSBE berriak hasieratik argi uzten du ez dela pentsiodun bakoitzarentzako banakako prestazioa. Bizikidetza-unitate bat osatzeko betekizuna ezartzean, automatikoki lotzen du eskatzailea ezkontidearekin edo bikotekidearekin, eta, beraz, biak pentsiodunak badira, beren diru-sarrerak elkartzen dira ondorio guztietarako. DSBEak pentsiodun bati bermatzen dion gehieneko errenta 1.013 eurokoa da hamabi ordainsaritan, erreklamatzen ditugun 14 ordainsaritan 1.080 eurotik oso urrun (2.964 euro gutxiago urtean). Bi lagunentzat, horietako bat pentsioduna, 1.279 euro bermatzen ditu hamabi ordainsaritan, hau da, 1.097 euro 14 ordainsaritan. Emakumeak direnez pentsio txikienak dituztenak, bikotekidearekin bizitzeak DSBEtik kanpo uzten ditu, eta ezkontidearen edo izatezko bikotekidearen mende egotera edo bakarrik bizitzera behartuta daude.
DSBEak emakume pentsiodunak, biak pentsiodunak diren bikoteak eta etxebizitza berean beste bizikidetza-unitate batzuekin, familiakoak izan edo ez, bizi diren pentsiodunak zigortzen ditu, automatikoki dagokien DSBEa %15 murrizten dietelako.
Eusko Jaurlaritzaren zekenkeria hain da handia, datu fiskalen bidez pentsiodun guztien diru-sarrerak ezagutu arren, uko egiten baitio ofizioz jarduteari –joan den ostegunean Gasteizko Legebiltzarraren Osoko Bilkuran egiaztatu genuen bezala–, adinekoei bizitza duina bermatzeko betebeharrari uko eginez. 2022ko abenduan, 12.686 pentsiodunek bakarrik jaso zuten DSBE osagarria Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE), hilean 700 eurotik beherako 40.000 alargun-pentsio baino gehiago daudenean, eta 62.000 pentsiodunek baino gehiagok pobrezia larria dutenean, hileko 454 eurotik beherako pentsioekin (XII. AROPE Txostena).
Eusko Jaurlaritzak azaldu beharko du zergatik milaka euskal emakumek, enpresetan soldata- eta lan-diskriminazioa jasan dutenek, eta gizartearentzat ezinbestekoak diren, baina ez baloratuak eta ez ordainduak diren zaintza-lanetan lanaldi osoan aritu direnek, ez duten diru-sarrera nahikorik beren bizitzaren azken etapan.
1.080 euro, 14 ordainsaritan, EAEko pentsiodun bakoitzari bizitza duina bermatzeko beharrezkoa den gutxieneko diru-sarrera da, inflazio handiari aurre egiteko (batez ere azken bi urte hauetan), elikagaien eta oinarrizko produktuen % 16tik gorako igoerari aurre egiteko, eta pentsioetako %36tik gorako genero-arrakala murrizteko. Horregatik, Euskal Herriko plaza eta hirietan jarraituko dugu banakako eskubide gisa lortu arte, “Pertsona guztientzako pentsio publiko eta duinak” behin eta berriz aldarrikatuz.
3.- Ekimen bateratuak eta koordinatuak bultzatzeko interesa eta sintonia
Estatuko gainerako Erkidego eta Herrietako pentsiodunen plataformetako ordezkariekin egindako mahai-inguruan, barau-itxialdiaren lokalean, Coespe, Unidad-Coespe, Modepen eta Asjubi40 plataformetako ordezkariak izan ziren. Hala ere, parte hartu izan ez zuten Mostoles-eko edota Pentsio Publikoen Defentsarako Andaluziako Mugimenduaren (PPDAM) moduko plataformen agurrak eta babesak ere izan ziren. Era berean, Kanariar Uharteetako, Badalonako (Katalunia), Madrilgo, Burgosko eta beste hainbat herrialdetako pentsiodunek ere parte hartu zuten bileran.
Mahai-inguruan parte hartu zuten guztiek, alde batetik, barau-itxialdiaren erronkari eta bere inguruan garatzen ari zen kanpaina arrakastatsuari buruzko begikotasuna eta “miresmena” erakutsi zuten; bestetik, ekimen bateratuak eta partekatuak bultzatzen jarraitzeko interesa eta sintonia adierazi zuten. Era berean, une honetan, Estatuko Gobernuaren eta Diputatuen Kongresuaren aurrean, 1.080 euroko gutxieneko pentsioa 14 ordainsaritan lehen planoan jartzeak eta defendatzeak duen garrantzia nabarmendu zuten.
Era berean, barau-itxialdiak eta haren inguruan garatzen ari ziren ekimenek, bai hura garatzen ari zen lokalean, bai kalean egunero, Estatuko gainerako Erkidego eta Herrietako pentsiodunen mugimenduko sektore zabaletan izan dituzten oihartzun positiboa eta animokoa azpimarratu zuten. Kanpaina horrek Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduaren borrokaren aitorpena indartzen zuela nabarmendu zuten, eta haize freskoa eta animoa ematen ziela Estatuko gainerako Herrietako pentsiodunen plataforma eta mugimendu guztiei.
Oraindik ez dakigu noiz egingo den Diputatuen Kongresuan, pentsioen erreformaren bigarren zatiari buruzko akordioaren eztabaida eta bozketa. Hain zuzen ere, gutxieneko pentsioak hobetzeko proposamenek pentsio horiek miseriako zenbatekotan uzten dituzte. Zalantzarik gabe, lehen mailako garrantzia du Diputatuen Kongresuan 1.080 euroko gutxieneko pentsioa berehala aplikatzea onartzeak.
Ostegunean argitaratutako dokumentu batean, MPEHk, Estatuko gainerako herrietako pentsiodunen beste plataforma eta mugimendu batzuekin batera, akordio horren aurka gaudela adierazi zuen, eta pentsiodun eta langile guztiei dei eginten zaie mobilizazio zabal bat egiteko, zenbaketa-aldiaren luzapena eta Errege Lege Dekretu berriaren gainerako ondorio erregresiboak zalantzan jartzeko, mugatzeko eta lehengoratzeko.
MPEH zenbait ekimen lantzen ari da mobilizazio horri begira. Garrantzitsua da Estatuko gainerako herrietako pentsiodunen plataforma eta mugimenduekin batera koordinatzea eta bultzatzea. Zaila da denborak premiatzea, eta ezin diogu utzi Diputatuen Kongresuari akordioa onartzen, aurretik erabaki gabe eta atzera botatzera bultzatu gabe, protesta sozial pentsionista eta herrikoi irmo batekin.
4.- Osakidetzako garbiketa-azpikontratetako langileen grebak eta protestak
Osakidetzako garbiketa-azpikontratetako langileek (emakumeak gehien gehienak), LAB, UGT, CCOO eta ESK sindikatuek deituta, astelehenean greba ziklo berri bat hasi zuten, bi aste iraungo duena eta apirilaren 2an amaituko dena, sektoreko hitzarmen duin bat lortzeko helburua izanda. Bestalde, ELAk apirilaren 3ra arte luzatuko du otsailaren 27an hasitako greba. Greba-ziklo horrekin batera, manifestazio eta protesta ugari egingo dira kalean.
Azpikontratetako langileen greba eta protesta horien helburu nagusia Osakidetzako garbitzaileek dituzten soldata- eta lan-baldintza homologagarriak lortzea da. Haiek izan ziren, Covid-19aren pandemiaren zehar, garbiketa-zerbitzuak bermatu zituztenak, eta horiek txalotu eta funtsezkotzat jo zituzten. Lehen egiten zuten bezala, orain egiten jarraitzen dute.
Baina Osakidetzako zuzendaritzak bere erreklamazioei entzungor egiten jarraitzen du. Garbiketa-zerbitzuak Osakidetzaren egitura publikoaren parte ez izateari eutsiz gain, zerbitzu azpikontratatuak eta pribatuak izaten jarraitzeko tematuta dago, eta, gainera, eskuak garbitzen ditu hitzarmen duinaren akordio batera iristeko “bitartekari” gisa edo arduradun gisa aritzearekiko.
5.- Nafarroako adinekoen egoitzetako langileak ere greban
ELA, UGT eta LAB sindikatuek elkarren segidako hiru greba egun deitu dituzte apirilaren 18, 19 eta 20rako Nafarroako adinekoen egoitzen sektorean, hitzarmen kolektiboaren negoziazioan dagoen blokeoa errefusatzeko.
2021eko maiatzean hasi ziren Nafarroako Adinekoen Zentroen sektoreko lehen hitzarmenerako negoziazioak. Sindikatuek proposamen bateratua adostu zuten eta patronalei helarazi zieten, bilera ugari egin dituzte, baina gaur egun patronalek ez dute sindikatuek eskatutako gutxienekoei erantzungo dien proposamenik egin. Bestalde, kexu dira “Nafarroako Gobernua, sektore hori finantzatzen duena eta erantzukizun politikoa duena, patronalarekin lerrokatu delako”.
Foru Komunitateko 70 zentro baino gehiagotan banatuta 4.500 langile baino gehiago daude. Sindikatuek adierazi dutenez, “lan-hitzarmenak ezin du itxaron eta ez dugu blokeoa onartuko erantzun gisa”. “Ezin dugu patronalek markatzen dituzten erritmoen zain egon, ezta haien interesen zain ere”. Hori dela eta, greba eta protesta egun horiek deitzea erabaki dute. Osakidetzako garbitzaileen arazo bera errepikatzen da; sektore feminizatua da, eta patronalen eta erakundeen aldetik ez du merezi maskulinizatutako sektoreen errespetu bera, nahiz eta sektore horiek ere –neurri txikiagoan– ugazaben nagusikeria eta mespretxua pairatu.
6.- Macronen nagusitasunaren aurrean, mobilizazio orokorra Frantziako Estatuan
Pentsioen erreformaren aurka Frantziako Estatuan egin den bederatzigarren mobilizazio eguna, joan den astelehenean zentsura-mozioa (9 botogatik ez ziren gehiengo osora iritsi), aurrerapausoa izan da mobilizazioaren mailan, eta, batez ere, erradikaltasunean. Frantziako Estatuan ez da gauza bera gobernuak erreforma indarrez pasarazi zuenetik: ez dago egun bakar bat ere blokeorik, grebarik eta manifestaziorik ez dagoenik. Eta Macronek (iritzi-inkesten behealdean eta Parlamentuan izugarri ahulduta) mobilizazio horiek guztiak tratatzeko erabili zuen mespretxuak, joan den astelehenean telebistan egindako elkarrizketa batean, suari egurra botatzea besterik ez zuen egin. Beraz, ostegunekoa bezalako mobilizazio-deialdien ondorioz, ez dira mobilizazioak eta grebak bakarrik egiten, baizik eta parte-hartze handia duen mugimendu erradikalago bat. Osteguneko mobilizazioak erakutsi duen datu berria da gazte asko sartu direla mobilizazioetan.
Hiru milioi eta erdi pertsona baino gehiago daude kalean, findegiak, aireportuak eta portuak blokeatuta daude eta gazteria mobilizatuta dago. Hori dela eta, Gobernuarekiko konfrontazioak gora egin du, eta datu esanguratsu bat da eskuineko editorialistek eta Sarkozyren ministro ohi batek ere publikoki eskatzen diotela Macroni bide horretatik ez jarraitzeko, egoera larriagotu nahi ez badu.
Mobilizazioaren arrakastak animo berriak eman ditu eta intersindikalak (bere batasuna mantentzen du eta hau garrantzitsua da) mobilizazio egun berri bat deitu du datorren astearterako. Bien bitartean, mobilizazioa ez da geldituko.
Ipar Euskal Herriko blokeoak, grebak eta mobilizazioak ere oso garrantzitsuak izan dira egun hauetan guztietan eta, horren erakusgarri, ostegunean Baionan egin zen manifestazio jendetsuan 24.000 pertsonek parte hartu zuten.
