Interesgarritzat jotzen ditugulako zabaltzen ditugu pentsiodunen mugimenduko berri hauek
1.- Ezkerraldeko eta Meatzaldeko pentsiodunen eskualdeko manifestazio handia
Astelehenean, Ezkerraldeko eta Meatzaldeko 800 pentsiodunek eskualdeko manifestazioa egin zuten Portugaleten. San Roke plazatik abiatu eta, txistulari talde bat buru zela, herriko kaleak zeharkatu zituen bi zutabetan, Egurren eta Karlos VII. kaleen arteko bidegurutzean bildu zirenak. Handik, pentsiodun guztiek, elkarrekin, aurreikusitako ibilbidetik jarraitu zuten, topaketaren bidegurutze berera itzuli arte.
Manifestazioa oso animatuta egon zen, eta oso txalotua izan zen bidean aurkitzen zituen pertsonen aldetik. Barau-itxialdiaren eta hilaren 18an Bilbon egindako manifestazioaren ostean indarberrituta, pentsioen erreformaren bigarren zatiko akordioan jasotako murrizketak eta tranpak salatu zituzten, eta guztientzako pentsio publiko bidezko eta duinak eskatu zituzten. Protestaren tonuak gora egin zuen 1.080 euroko gutxieneko pentsioaren premia indarrez aldarrikatzean. Gehiegizko prezioak salatzea eta osasun publikoaren eta kalitatezkoaren aldeko apirilaren 22ko manifestazioan parte hartzeko deia ere izan ziren beren eskaeren parte.
Azken ekitaldia polita eta ezberdina izan zen, herriko hainbat kale nagusiren trafikoa eten zuen giza zirkulu bat egin baitzen. Komunikatua irakurri ondoren, zapi gorriak astindu zituzten, azken une horri kolorea emanez. Manifestazioak aho zapore ona utzi zien guztiei eta aurrean ditugun murrizketen aurkako borrokan jarraitzeko indarberrituta amaitu zuten.
2.- Pentsiodunen prentsaurrekoa, DSBE berria kritikatzeko, Gasteizko Legebiltzarraren aurrean
Asteazkenean Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta (DSBE) berria indarrean sartu zenez, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduko ordezkariek prentsaurreko jendetsua egin zuten astelehenean Gasteizko Legebiltzarraren aurrean. Bertan, DSBE arautzen duen Lege berriari egiten dizkiogun kritiken arrazoiak azaldu zituzten; hain zuzen, astelehenean Hego Euskal Herriko lau hiriburuetako eta 75 herritako pentsiodunen kontzentrazioetan aurkeztutako dokumentuan jasota zirenak. Dokumentu horretan ohartarazten zen DSBE berria atzerapausoa dela 2008ko Legearekin alderatuta, eta bereziki zigortzen dituela pentsio txikiak edo oso txikiak dituzten emakume pentsiodunak. Ondoren, manifestazioa egin zen eta Gasteizko 300 pentsiodun inguru bildu ziren.
Eta asteazkenean beste elkarretaratze bat egin zen, Euskal Herriko Eskubide Sozialen Kartak deituta, DSBE berria ere kritikatuz. Protesta horretan, DSBEren hartzaileen gaineko kontrol-neurri berriak ezarri direla salatu zuten, 25 ikuskatzailek beren etxeetan kontrolatuko dituztelarik. Era berean, salatu zen DSBE berri horrek, aurrekoak bezala, ez duela pobrezia desagerraraziko.
3.- EAEn gutxieneko soldata sustatzeko akordioa Legebiltzarrean
Ostegunean, hilak 23, EAJk, EH Bilduk, PSEk eta Elkarrekin Podemos-IUk babesa eman zioten Gazteizko Legebiltzarrean honako ekimenari: Lakuako Gobernuari eskatzea, “gizarte-eragileen autonomia errespetatuz”, bultza dezala Lanbide arteko Akordioa, non “EAEko errealitate sozioekonomikoarekin bat datorren negoziazio kolektiboko gutxieneko soldata jasoko den”. Europako Gutun Sozialaren gomendioen arabera, gaur egun gutxieneko soldata hori 1.400 eurokoa izango litzateke. Eta gutxieneko pentsioa aplikatzeko irizpideei jarraituz, 1.260 eurokoa izan beharko litzateke EAEn.
Zalantzarik gabe, albiste interesgarria da, eta Gasteizko Legebiltzarraren gehiengo zabalaren babes politikoa du. Arazoa ondokoan datza: proposamena babestu duten alderdi politiko guztiek aurrera eramateko izan dezaketen benetako konpromisoan.
Patronala, Confebask buru, proposamen horren aurka agertu da erabat. Eta Lanbide arteko Akordio-proposamen bat, patronalak onartu gabe, ezerezean geratzen da. Prest al daude alderdi sinatzaile guztiak, batez ere Lakuako Gobernua osatzen duten EAJ eta PSE, patronalari presio handia egiteko Lanbide arteko Akordio hori onar dezan, 1.400 euroko gutxieneko soldata ezarriz?
Benetan ez dugu uste hori egingo dutenik. Bestalde, sindikatu guztiak bat datoz EAEn 1.400 euroko gutxieneko soldata eskatzearekin eta defendatzearekin. Baina argi dago, presio sindikal handirik gabe, langileen mobilizazioan oinarrituta, EAEko patronalaren gehiengoa, batez ere bere sektore indartsu eta indartsuenak, zuzentzen eta ordezkatzen dituen Confebaskek, proposamen hori ez duela onartuko.
Legebiltzarraren berme politikoa dute, baina presio sozial masibo eta bateratu hori gabe, proposamen hori paper erre bihur daiteke. Sindikatu guztiak ados badaude hura defendatzearekin, ez litzateke arazorik egon behar lantokietan eta kalean batera eskatzeko.
Gasteizko Gobernua osatzen duten EAJk eta PSEk, bozkatu dutenarekin koherenteak balira, eredu izan beharko lukete, beraiek, ahal duten eremuetan, 1.400 euroko gutxieneko soldata eskatuz eta ezarriz. Adibidez, sektore publikorako lan egiten duten kontrata eta azpikontratekin egiten dituzten kontratuetan gutxieneko soldata hori ezartzea eta aplikatzea exijituz. Hori legezko inolako mugarik gabe egin dezakete, hau da, eskumenik ezaren aitzakiak ez du balio hori ez gauzatzeko. Era berean, borondate politikoa balute, gutxieneko pentsioak 1.080 eurora arte osatu ahal izango lituzkete, 1.400 euroko gutxieneko soldataren %90 aplikatzetik aterako litzatekeen zenbatekoa baino askoz txikiagoa dena.
4.- Osasun publikoa hustu, mutuak gizendu
Duela egun batzuk, Gizarte Segurantzako ministroa den José Luis Escrivá-k Autonomia Erkidegoetako gobernuei aspaldi igorritako dokumentu baten zirriborroaren salaketa jakitera eman da. Dokumentu horretan, osasun-zerbitzu publikoek mutualitateei langileen gaixotasun arrunten arreta ematea proposatzen da. Nafarroako Gobernuak proposamen hori errefusatzen duela adierazi berri du, baina EAEkoak oraindik ez du ezer esan.
Enpresa batzuek aspaldidanik hitzartuta dituzte mutualitateekin arreta eta bajak, bai lan-arrazoiengatik, bai kontingentzia arruntengatik (gaixotasunak). Baina edozein Autonomia Erkidegotako Osasun Sailak proposamen hori onartzea, mutualitateek gaixotasun arruntak kudeatu eta arrazoi horiengatik aldi baterako ezintasuna (bajak) adostu ahal izatea orokortuz, oso gauza larria izango litzateke, osasun publikoaren oinarrizko zerbitzu bat hustea, sistema pribatura transferitzeko, ekarriko lukeelako.
Formalki, mutualitateak irabazi asmorik gabeko elkarte gisa katalogatuta daude, eta irabaziak lortuz gero, diru hori Gizarte Segurantzara itzuli beharko lukete. Baina ez daude horretara behartuta, “berrinbertitzen” badute. Ez dute ia inoiz horrelakorik egiten osasun-zerbitzuenak hobetzeko, beren irabaziak ondare pribatu handietan metatu besterik ez dute egiten, eta zuzendariek 200.000 euro baino gehiagoko soldatak dituzte urtean, beste prebenda batzuez gain.
Azken finean, mutualitateak patronalen elkarteak dira, eta zerbitzu handia ematen diete lan egiten dutenentzako enpresei. Laneko istripuak eta bajak direnean, langileen lanera itzultzea azkartzea baino ez da haien funtzioa, askotan beren gaitzetatik errekuperatuta egon gabe. Are gehiago, laneko gaixotasun jakin batzuk ezkutatzen saiatzen dira beti, hau da, lanpostutik eratorritakoak –adibidez, amiantoarekiko esposizioari buruzko gaixotasun guztiak– eta gaixotasun horiek osasun publikora desbideratzen dituzte gaixotasun arrunt gisa.
Oso larria da mutualitateen esku uztea gaixotasun arruntagatiko arreta eta bajak eta altak. Osasun publikoko medikuek gaixotasun arruntagatiko baja bat mutuak ezarritakoa baino denbora gehiagoz luzatzen den ala ez erabaki ahal izateko 5 eguneko mugak, prebentzio-neurri ez oso eraginkor bihurtzen dira. Gainera, mutualitateek presio handia egiten diete beren jardueretan esku har ez dezaten. Bestalde, mutualitateei baimena ematen zaie gaixotasun arruntaren arretan eta tratamenduan pazienteak zerbitzu mediko pribatuetara bideratzeko. Negozioa borobila da: alde batetik, enpresaburuek ahalik eta lasterren izan dezakete eskulana, nahiz eta erabat osatuta ez egon, bai laneko bajak dituzten langileena, bai gaixotasun arruntak dituztenena; beste alde batetik, emandako zerbitzuengatik Gizarte Segurantzari kobratutako eta hitzartutako tarifa altuek etekin handiak ematen dizkiete.
Pribatizazio horren ondorio sozial –osasun-arretaren kalitatea galtzea– eta ekonomikoak oso larriak dira. Lanean ari diren langile guztiak gaixotasun arruntagatiko osasun-arreta publikotik kentzen dituzte, biztanleria “ez-aktiboarentzat” bakarrik utziz, eta osasuna pribatizatzen dute patronalen mutualitateen eta osasun-zerbitzu pribatuen onurarako. Gaixotasun arruntaren mutualizazio hori baztertu ez ezik, enpresek ez lituzkete mutualitateekin lanbide-gaixotasunak hitzartu behar, osasun publikoko zerbitzuek hobeto artatuko lituzketelako. EAEko eta Nafarroako erakunde autonomikoek erabat baztertu behar dute proposamen hori, eta, aitzitik, ahalegin handiagoak egin behar dituzte Osakidetzaren eta Osasunbidearen kalitate publikoa hobetzeko.
5.- Gasteizko gobernuaren plana, BGAEei zerga-hobariak emateko
Lakuako Gobernuak Borondatezko Gizarte Aurreikuspeneko Erakundeak(BGAE) handitu nahi ditu, horiei zerga-hobariak emanez. Asmoa da hurrengo hauteskundeen ondoren Foru Aldundi eta Foru Ogasun berriak osatu ondoren enpresako pentsio-planak saritzea.
Bere proiektua ez da Gizarte Segurantzaren kutxako diru-sarrerak sustatzea eta bultzatzea, guztiontzako pentsio publiko eta duinak ahalbidetzeko eta bermatzeko. Ez da kasualitatea, besteak beste, Gasteizko gobernuko alderdi hegemonikoak, EAJk, oztopo batzuk jarri izana pentsioen erreformaren bigarren zatiari buruzko akordioari, enpresarien kotizazioen igoera apalari lotuak, langileena gutxiago axola baitzaio.
Behin eta berriz astindu du Gizarte Segurantzaren kutxaren mantentzea ez dagoela bermatuta eta etorkizuneko pentsio publikoak baxuak izango direla. Eta enpresaburuek gehiago kotizatzeko neurriak, diru-sarreren eta enpleguen arabera kotizazio altuenen mugak kentzea (kotizazioengatiko diru-sarrerak handiagoak ondorioztatuko dituena) defendatu eta sustatu beharrean, diru publikoa erabili nahi du ahal duten langileek BGAEetan izena eman dezaten.
BGAEak sustatzeko, zerga-arloko neurrien bidez babestu eta sustatu nahi ditu. Gauza maltzurra da, izan ere, gizarte osoak emandako zergetatik kendutako zerga-hobarien bidez BGAEak bultzatu nahi ditu, langileen sektore zabal bati gutxieneko pentsio duinak eskuratzetik kanpo utziz, bereziki ekonomikoki ahulak diren eta soldata baxuak edo oso baxuak dituzten sektoreetan lan egiten duten ahulenei. Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak behin eta berriz adierazi du enpleguko pentsio-plan pribatuen aurka dagoela, eta are gehiago fiskalitatearen bidezko onurak emateari dagokionez. Bestalde, denok dakigu pentsioen funts pribatuak oso mamitsuak direla finantza-funtsetarako, haiekin jokatzen baitute etekin handiak lortzeko, askotan espekulatuz eta horiek porrotera eramanez.
6.- Planeta berotzen ari da
Nazio Batuen Erakundeko klima-aldaketari buruzko Gobernu arteko Panelak txosten bat argitaratu berri du, eta bertan gordin ohartarazi du deskarbonizazioaren bidea hartzen ez bada, ekoizpena, garraioa eta abar deskarbonizatzeko berehalako neurriak hartzen ez badira, Lurraren tenperatura bi gradu igo daitekeela mende hau amaitu baino lehen. Aspalditik ohartarazi dute lehorteen, bero-boladen eta uholdeen segidak ez duela etenik izango atmosferara karbono-emisioak murrizteko urrats azkarrak eta erabakigarriak eman ezean.
Esan dute ez dela nahikoa izango parke eoliko batzuk instalatzea ekoizpen-funtzionamendu berarekin eta erregai fosilen energia inolako mugarik gabe kontsumitzen jarraitzen den bitartean. Gobernuek klima-larrialdiari eta trantsizio energetikoari buruz egindako adierazpen ponposoek gutxi balio dute. Munduko 300 milioi pertsona baino gehiago kalteberatasun-egoeran daude itsas mailaren igoeragatik, goseteak eragiten dituzten lehorteengatik eta abarrengatik, eta horietako askok beste lurralde batzuetara migratu behar izaten dute, bizi-proiektu bat aurkitzeko eta etorkizun bizigarria ziurtatzeko.
Herritarren artean, adinekoengan, osasunaren ikuspegitik, eragin handiagoa izan dezakete muturreko fenomeno meteorologiko horiek eta ingurumen-hondamendiak. Guregatik, eta datozen belaunaldiengatik, ezin dugu utzi Lurraren osasuna eta bizitza gero eta azkarrago hondatzen.
7.- Ezpatek goian jarraitzen dute Macron-en erreformaren aurkako borrokan
Asteartean egin zen Macron-en erreforma atzerakoiaren aurka Frantziako Estatu osoan urtarrilaren 19an hasitako hamargarren mobilizazio-eguna. Garraioetan eta energian batez ere egin ziren lanuzteak, baita portu, kai eta findegietan ere. Nahiz eta kaleetako mobilizazio jendetsuak ez ziren iritsi aurreko batzuetako maila altuenetara, mobilizatutako pertsonak bi milioi izan zirela zenbatu zuten sindikatuek. Beste behin, Parisez gain 250 bat hiritan egin ziren manifestazioak, horien artean Baionan (Ipar Euskal Herria) 13.000 pertsona ingururekin. Poliziaren presentzia oso handia izan zen, eta kargak eta atxiloketak izan ziren hainbat hiritan.
Gazteen parte-hartzea areagotzen ari da azken mobilizazioetan. 500 institutu baino gehiago itxita edo blokeatuta egon ziren, eta manifestazioetan haien presentzia oso nabarmena izan zen.
Orain Erakunde Kontseiluaren esku daude erreforma onartzeko proposamena eta atzera botatzeko baliabideak. Baita erreferenduma egiteko aukera ere. Bere erabakiak apirilaren 14an jakinaraziko ditu. Baina oso itxaropen gutxi dago erreformari uko egitearen aldeko erabakia hartzeari dagokionez, ez bada protesta eta gizarte-gaitzespen masiboko mobilizazioak mantendu ez ezik indartu ere egiten ez badira. Hilaren 6rako mobilizazio orokorreko beste egun bat dago deituta.
